Spelling en schrijven in een logopediebehandeling

Als logopedist bestaat mijn werkdag voornamelijk uit behandeling van kinderen met problemen in het lezen en spelling. Bij lezen is het al snel duidelijk dat we oefenen met lezen en strategieën die helpen om het technisch- en begrijpend lezen te bevorderen, maar hoe ziet een behandeling gericht op spelling er eigenlijk uit? Hoe is deze opgebouwd? En welke theorieën zitten hierachter? Logopedist Geja vertelt. Ook geeft zij advies om spelling en schrijven te integreren en tips om verder te lezen.

Taal in blokjes

Zowel bij de behandeling van lezen als spelling wordt gebruik gemaakt van de methode Taal in Blokjes. Dit is een klanksysteem waarin elke soort klank een eigen kleur heeft. Het mooie is dat de leesmethode LIJN3 in groep 3 met grotendeels dezelfde kleuren werkt. Voor kinderen die deze methode in groep 3 hebben gehad dus een feest van herkenning. De kleuren worden vervolgens gebruikt om spellingregels aan op te hangen. Hierbij proberen we altijd zoveel mogelijk de termen van school te gebruiken. Zo raak ik op een dag dikwijls in de war als ik met kinderen de regel van verdubbeling (of bommen-bomen/ bakker/dubbelzetter/ categorie 10/ korte klankregel) oefen in de behandeling. Gelukkig weten de kinderen zelf het beste hoe zij die bepaalde regel op school noemen en verandert dat niets aan de regel.

Opbouw van de behandeling bij spelling

Als eerste volgt de uitleg van de regel, gevolgd door oefenen op woordniveau. Daarna volgt de transfer naar zinnen en toepassing van de regel in teksten. Verheyden (2011) geeft aan dat te veel nadruk op spelling en oefenen op woordniveau ten koste gaat van het overbrengen van de boodschap aan de lezer of luisteraar. Dat past bij de brede en smalle visie op schrijf- en spellingonderwijs (Verheyden, 2011): de smalle visie houdt in dat de nadruk ligt op correctheid: woorden en zinnen worden goed geschreven, terwijl bij de brede visie de aandacht uitgaat naar het schrijven van langere zinnen en een verhaal met opbouw. Bij de brede visie is spelling ondergeschikt aan het schrijven. Het is dus goed om bij het schrijven van een verhaal de nadruk te leggen op het maken van goede en mooie zinnen. De spelling wordt dan als laatste stap behandeld.

Verbinding spelling en schrijven

Omdat we spelling gebruiken om te schrijven, zouden spelling en schrijven van teksten eigenlijk veel meer verbonden moeten worden.  Wanneer woorden in een betekenisvolle context geschreven worden, ontstaan meer verbindingen in de hersenen tussen klanken, letters en de betekenis van het woord. Dit heeft correct spellen tot gevolg (Daems, 2006). Ook Smits en Scheeren (2017) maken deze koppeling: oefenen op woordniveau zorgt niet voor verankering in het geheugen van de desbetreffende spellingsregel. Dit gebeurt juist wel wanneer wordt geoefend op woord-, zins- én tekstniveau.

Adviezen om spelling en schrijven te integreren:

• Oefenen op woordniveau, maar vergeet de transfer naar schrijven van zinnen en teksten niet! Het gaat immers om de toepassing
• Maak gebruik van een betekenisvolle context, schrijven voor een echt doel is leuker én effectiever
• Heb aandacht voor de zinsbouw en woordkeuze, daarna pas voor spelling
• Laat leerlingen hun tekst na lezen en zoeken naar woorden van een paar spellingregels

Tips om verder te lezen

Meer lezen over spelling en schrijven? Dan is de blog van Anneke Smits en Erna van Koeven een aanrader!

Bronvermelding

Daems, F. (2006). Beter (leren) spellen in 2005? Antwerpen: Universiteit Antwerpen (Dept. Taalkunde en Instituut OIW).

Smits, A. & Scheeren, A. (2017). Leren spellen met Spellet. Op: PlatformPraktijkontwikkeling.nl. Utrecht: WOSO.

Verheyden, L. (2011). Schrijfonderwijs aan jonge kinderen en hun toekomende leraren. Drie blikverruimers vanuit onderzoek. Tijdschrift Taal, 2(4), 29-38.